Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Aile Mahkemelerinde Çalışma Yöntemi
Aile Mahkemelerinde Çalışma Yöntemi
İbrahim CILGA
Sayfa Sayısı
:
174
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2008
ISBN NO
:
978994038355
54,00
TL
Uzmanlık mahkemesi olarak aile mahkemesinin sorunsalı;
ailenin ve içinde yaşayan tüm aile bireylerinin; kadının, erkeğin.çocukların, ailede yaşayan diğer bireylerin, mutluluğunun ve refahının barışçıl yollarla gelişmesidir.
Mahkemelerde dava ve işlem konusu olan aile sorunlarına gerçekçi ve geçerli çözümler üretecek kararların alınması, mahkemede görev alan tüm sosyal bilimcilerin ortak hedefidir. Aile hizmetlerinin ve aile mahkemelerinin geliştirilmesi, bütüncü, sistemcî ve disiplinler arası yaklaşımla ele alınmalıdır.
Mahkeme kararlarının etkiliğini ve verimliliğini arttırmak ve uygulamaları güçlendirmek için; bilim, eğitim, meslek çevreleri ile karar vericilerin ortak bir zeminde buluşmaları sağlanmalı, yasayı ve uygulamaları geliştirici, çalışma koşullarını ve işleyiş mekanizmalarını ekip çalışmasına göre yapılandırıcı bilimsel çalışmalara olanak yaratılmalıdır.
Aile mahkemelerinde görev alan elamanların görüş ve düşüncelerinden yararlanarak uygulamaları değerlendirmekjlgili yasadan kaynaklanan sorunları saptamak, aile mahkemelerinin bir uzmanlık mahkemesi olarak gelişmesine katkıda bulunmak, elamanların etkililiğini ve verimliliğini yükseltmeye yardımcı olacak bilgileri üretmek ilgili bilim çevrelerinin sorumluluğudur.
Ailenin ve aile bireylerinin barışçıl bir ortamda ve eşitlik içinde yaşaması için, ailenin sorunlarının çözümüne yardımcı olarak yaşam kalitesini yükseltmek,adalet,eşitlik ve özgürlük ilkelerini temel alarak, ailenin; ekonomik.sosyal,kültürel,siyasal ve psikolojik olanaklardan yararlanması koşullarını bilimsel ve mesleki çabalarla geliştirmek aileye yönelik hizmetlerin ve aile mahkemelerinin temel hedefi olmalıdır.
ÖNSÖZ
Türk Medeni Kanununda yapılan değişikliklerin bütünlüğü içinde Aile Mahkemelerinin kurulması girişimi önemli bir adımdır. Türk Hukuk Devriminin temel taşlarından olan Medeni Kanun değişikliği demokratik aile oluşumunu ve gelişimini güçlendirmiştir. Toplumun temeli olan ailenin tüm süreçlerinde yaşanılabilecek olumsuz olayların, çatışma ve sorunlarının bir uzmanlık mahkemesinde ele alınması ve koruyucu, önleyici ve geliştirici yaklaşımlarla karar alınmasını sağlanması ileri bir düzenlemedir. Aileye sorun odaklı yaklaşım ve belirli aile sorunlarını çözmek için hüküm verme mekanizması olarak aile mahkemesi Türk Adalet Sistemi açısından olumlu bir gelişmedir.
Aile mahkemesi uygulamalarında düşünülen süreçlerin ve işlemlerin etkililik ve verimlilik yönünden güçlendirilmesi zorunludur. Aile mahkemelerinde görev alan elemanların görüş ve düşüncelerinden yararlanarak uygulamaları değerlendirmek, ilgili yasadan kaynaklanan sorunları saptamak, aile mahkemelerinin bir uzmanlık mahkemesi olarak gelişmesine katkıda bulunmak, elamanların etkililiğini ve verimliliğini yükseltmeye yardımcı olacak bilgileri üretmektir. Uzmanlık mahkemesi olarak aile mahkemesinin sorunsalı;ailenin ve içinde yaşayan tüm aile bireylerinin; kadının,erkeğin, çocukların, ailede yaşayan diğer bireylerin,mutluluğunun ve refahının barışçıl yollarla gelişmesidir.
Mahkemelerde dava ve işlem konusu olan aile sorunlarına gerçekçi ve geçerli çözümler üretecek kararların alınması, mahkemede görev alan tüm sosyal bilimcilerin ortak hedefidir. Aile hizmetlerinin ve aile mahkemelerinin geliştirilmesi, bütüncü,sistemci ve disiplinler arası yaklaşımla ele alınmalıdır. Mahkeme kararlarının etkiliğini ve verimliliğini arttırmak ve uygulamaları güçlendirmek için; bilim, eğitim, meslek çevreleri ile karar vericilerin ortak bir zeminde buluşmaları sağlanmalı, yasayı ve uygulamaları geliştirici, çalışma koşullarını ve işleyiş mekanizmalarını ekip çalışmasına göre yapılandırıcı bilimsel çalışmalara olanak yaratılmalıdır. Aile mahkemelerinde görev alan elamanların görüş ve düşüncelerinden yararlanarak uygulamaları değerlendirmekjlgili yasadan kaynaklanan sorunları saptamak, aile mahkemelerinin bir uzmanlık mahkemesi olarak gelişmesine katkıda bulunmak, elemanların etkililiğini ve verimliliğini yükseltmeye yardımcı olacak bilgileri üretmek ilgili bilim çevrelerinin sorumluluğudur. Ailenin ve aile bireylerinin barışçıl bir ortamda ve eşitlik içinde yaşaması için, ailenin sorunlarının çözümüne yardımcı olarak yaşam kalitesini
v
yükseltmek, adalet, eşitlik ve özgürlük ilkelerini temel alarak, ailenin; ekonomik, sosyal, kültürel, siyasal ve psikolojik olanaklardan yararlanması koşullarını bilimsel ve mesleki çabalarla geliştirmek aile yönelik hizmetlerin ve aile mahkemelerinin temel hedefi olmalıdır. Aile mahkemesinde görevli elemanların çalışmalarının bir yöntem çerçevesinde ele alınması, mahkemenin genel amaç ve işlevleri doğrultusunda etkililiğini arttırıcı olmaya yardımcı olur. Çalışma yönteminin işleyiş, yönetim, ekip çalışması ve yaklaşım bütünlüğünde ele alınması önemlidir. Çalışma yöntemi, elemanların izleyecekleri aşamaları, gerçekleştirecekleri iş ve işlemleri bir bütün olarak tanımlamaya olanak sağlar.
Aile mahkemesinde görev alan hakim, psikolog, sosyal çalışmacı ve pedagogların bilimsel ve mesleki yetişme süreçleri, mesleki yeterlilikleri ve deneyimleri sorun odaklı çalışmalara yöneliktir. Sosyal hizmette sorun çözme odaklı çalışma yöntemi, diğer elemanlara sorun çözme süreci ve aşamaları çerçevesinde çalışabilmeleri için sistematik bir temel kazandırır. Aile mahkemesinin görev alanına giren dava konularında, yargılama sürecin çok boyutlu ele alınması, yargılama öncesinde, yargılama sürecinde ve yargılama sonrasında yapılacak iş ve işlemleri kapsayan bütünlükte dava konuları özelinde çalışma programının oluşturulması önem kazanır.
Çağdaş toplum hedefi, çağdaş adalet sistemi, Türk Medeni Kanununun çağdaş toplum düzeyine ulaşma doğrultusundaki ilke ve normları, uzmanlık mahkemesi olarak kurulan aile mahkemelerinin yönetiminin çağdaş yönetim kuramlarına göre yönetilmesini gündeme getirmektedir. Uzmanlık mahkemesinin etkililiği, ′Verimliliği ve başarısı; temel amaç, görev ve sorumlulukları doğrultusunda, ekip çalışmasını gerçekleştirme düzeyine bağlıdır. Aile mahkemesi hakiminin liderliğinde; hakim ve uzmanlar arasında, uzmanların kendi aralarında açık iletişime dayalı etkileşimlerin ve katılımların sağlanması gereklidir. Aile mahkemelerinde görevli elemanların tümü sosyal bilimler alanında, üniversite eğitim ortamında yetişmiştir. Sosyal bilimlerde ve kendi bilim alanında kazanılan bilimsel yeterlilik önemli bir dayanaktır. Hukuk, sosyal hizmet, psikoloji ve pedagoji bilim dallarında yetişmiş nitelikli elemanların eğitim süreçlerinde kazandıkları kuram-uygulama birikimleri çalışmalarında temel dayanaktır. Eğitim ortamında yetişen elemanların kişisel yeterlilikleri bilimsel yeterliliklerini tamamlar.
Aile mahkemelerinde gerçekleştirilecek uygulamaların bilimsel ve mesleki aşamaları bilimsel yönteme göre gelişir. Kuram-uygulama ilişkilerinin bütünlüğünde, bilimsel yöntemin; gözlem, hipotez, test etme ve genelleme aşamaları, uygulamalı bilim ve meslekler açısından
vi
geliştirilecek olursa; inceleme, sorunun belirlenmesi, uygulamanın planlanması, uygulama, değerlendirme, sonlandırma ve izleme aşamaları olarak genişletilebilir. Aile mahkemesinin görev ve sorumlulukları açısından, dava dosyası konusunda yapılacak çalışmaların politika ve stratejisinin planlanması çalışmaların sistemli olarak gerçekleştirilmesi açısından gereklidir.
Uygulama süreci; esnek, dinamik, etkin, sürdürülebilir ve verimli bir süreç olarak gerçekleştirilir. Bilimsel yaklaşım, yöntem ve tekniklerle gerçekleştirilecek uygulamalar, aile mahkemesinin çalışmalarına uzmanlık gerektiren bir alan olma niteliğini kazandırır. Uygulama, hakim ve uzmanlarca; bilimsel ve mesleki bilgi, beceri ve yeterliliklere dayalı olarak gerçekleştirilir. Ekip çalışmasına dayalı yargı ve yardım süreci bir bütündür. Yargılama öncesini, yargılama sürecini ve yargılama sonrasını kapsayan bütüncül süreç, ekip çalışmasına göre gerçekleşir. Aile mahkemesi hakimi ve uzmanlarının görev, yetki ve sorumlulukları, ekip çalışması içinde iş bölümünü gerektiren, fakat birbirini tamamlayan bir olgudur. Uygulama sürecinde aile mahkemesi hakimi ve uzmanlarından oluşan ekibin mesleki değer tutum ve davranışlarının niteliği, açıklık kazanarak eylemlere yansımalıdır. Uzmanlık mahkemesindeki yargı ve yardım etkinliği iş ve işlemlerin odağını oluşturur. Aile mahkemesi yargı ve yardım hizmetleri uygulaması bir süreçtir. Aile mahkemesinde yargı ve yardım süreci, bu sürece katılan hakim ve uzmanların değerlendirme, çalışmayı sonlandırma ve izleme çalışmalarıyla tamamlanır. Aile mahkemesi çalışmalarının başarısı, izleme çalışmalarıyla gözlemlenebilir. Mahkeme kararlarının ve yardımların uzun vadeli sonuçlarının gözlenmesi ve başarısının ölçülmesi için çok yönlü ve çok taraflı değerlendirme mekanizması oluşturulabilir.
Bu kitap yoğun ve uzun bir çalışma süreci sonunda hazırlanmıştır. Kitapta yer alan bilgilerin hukuk, sosyal hizmet, psikoloji ve eğitim bölümlerinde aile, aile sorunları, aile hukuku ve aile mahkemeleri alanında çalışan bilim insanlarının yeni çalışmalarına destek olabileceği düşünülmektedir. Adalet sistemindeki karar alıcıların aile adalet sistemini geliştirme çalışmalarına katkıda bulunacak veriler kitapta yer almaktadır. Kitapta yer alan bilgiler, aile mahkemelerinde çalışan hakim, sosyal çalışmacı, psikolog ve pedagogların çalışmalarını güçlendirecek temel bilgilerdir. Kitap, ilgili bilim dallarında yeni yetişen öğrencilerin aile mahkemeleri alanında yetkinlik kazanmalarına ve yeterlikliliklerinin gelişmesine yardımcı olacak bir bilimsel çalışmadır.
vii
Bilimsel açıdan her türlü değerlendirme ve eleştiriye açık olan çalışma, bilim ve uygulama çevrelerinden gelecek görüş ve önerilerle işlevselleşecek ve yeni çalışmalara birikim sağlayacaktır.
Doç. Dr. İbrahim Cılga
Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet
Bölümü Ankara / 2007
vııı
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ v
İÇİNDEKİLER ix
TABLOLAR LİSTESİ xiv
ÇİZELGELER LİSTESİ xv
1.GİRİŞ 1
1.1. Aile Mahkemelerinin Gelişim Sorunlarına İlişkin
Düşünceler 1
1.2.Çalışmanın Amacı 9
BİRİNCİ BÖLÜM
1.EKONOMİK KRİZ VE AİLE 11
1.1. Ekonomik Krizin Aileye Etkileri 11
2. AİLE POLİTİKALARI VE YAPISAL DEĞİŞİM
ÖNGÖRÜLERİ 12
2.1.Planın Temel Amacı, İlkeleri ve Politikaları 13
2.2. Planda Aileye Yönelik İlkeler Ve Politikalar 16
2.3. Yapısal Değişim Öngörüleri Ve Aile Politikaları 28
3. KRİZ İÇİNDEKİ AİLEYE YENİ YAKLAŞIM BOYUTLARI 20
4. SONUÇVE ÖNERİLER 21
4.1. Sonuç: Aileye Yönelik Uygulamaların Amaç Ve
Hedefleri 21
4.2. Öneriler 22
İKİNCİ BÖLÜM
1.TÜRK MEDENÃ KANUNUNDA AİLE MAHKEMESİNE
İLİŞKİN TEMELLER 24
1.1.Genel Gerekçe Açısından Bakış 26
1.2. Hukukun Uygulanması ve Kaynakları 30
1.3. Türk Medenî Kanununun Yürürlüğü Ve Uygulama
Şekli 31
1.3.1. Genel Hükümler 31
1.3.2. Kişiler Hukuku 32
1.3.3. Aile Hukuku 33
2.TÜRK MEDENÃ KANUNUNDA AİLE MAHKEMESİNE
İLİŞKİN BOYUTLAR 35
2.1. Aile Mahkemesi Açısından Kişiler Hukuku 35
2.1.1. Kişilik 35
2.2. Aile Mahkemesi Açısından Aile Hukuk 38
2.2.1. Nişanlanma 38
2.2.2. Evlenme Ehliyeti Ve Engelleri 39
IX
2.2.3. Evlenme Başvurusu Ve Töreni 40
2.2.4. Batıl Olan Evlenmeler 41
2.2.5. Boşanma 43
2.2.6. Evliliğin Genel Hükümleri 46
2.2.7. Eşler Arasındaki Mal Rejimi 48
2.2.8. Hısımlık 59
2.2.8.1. Soy Bağının Kurulması 59
2.2.8.2. Kocanın Babalığı 59
2.2.8.3. Tanıma Ve Babalık Hükmü 60
2.2.8.4. EvlâtEdinme 62
2.2.8.5. Soy Bağının Hükümleri 64
2.2.9. Velayet 66
2.2.10. Çocuk Malları 68
2.2.11. Nafaka Yükümlülüğü 69
2.2.12. Ev Düzeni 70
2.2.13. Aile Malları 70
2.2.14. Vesayet Düzeni 73
2.2.14.1. Vesayet Organları 73
2.2.14.2. Vesayeti Gerektiren Haller 74
2.2.14.3. Yetki 74
2.2.14.4. Vasinin Atanması 75
2.2.14.5. Kayyımlık Ve Yasal Danışmanlık 76
2.2.14.6. Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması 77
2.2.14.7. Vesayetin Yürütülmesi 78
2.2.14.7.1 Vasinin Görevleri 78
2.2.14.7.2. Kayyımın Görevleri 80
2.2.14.7.3. Vesayet Dairelerinin Görevleri 81
2.2.14.7.4. Vesayet Organlarının Sorumluluğu 82
2.2.14.7.5. Vesayeti Gerektiren Hâllerin Sona Ermesi 82
2.2.14.7.6. Vasilik Görevinin Sona
Ermesi 83
2.2.14.7.7. Vesayetin Sona
Ermesinin Sonuçları 84
3.AİLE MAHKEMESİ AÇISINDAN AİLENİN KORUNMASI 84
3.1. Ailenin Korunmasına Dair Kanunun Getirdikleri 84
3.2.Ailenin Korunmasına İlişkin Yeni Düzenlemeler 86
3.3.Ailenin Korunmasına Dair Kanunda Değişiklik
Yapılması Hakkında Kanun 88
x
ÜÇÜNCÜ BOLÜM
1.AİLE MAHKEMESİNİN YAPİSİ VE İŞLEYİŞİ 91
H.Aile Mahkemelerinin Kuruluşu Ve Yapısı 91
1.2.Aile Mahkemelerinin Görevleri 91
1.3.Koruyucu, Eğitici Ve Sosyal Önlemler 92
1.4. Aile Mahkemesi Hakiminin Nitelikleri Ve Atanmaları 93
1.5. Aile Mahkemeleri Bünyesinde Bulunan Uzmanlar 93
1.6.Usul Hükümleri 93
1.7.Kadrolar 94
2.AİLE MAHKEMELERİ TASARISI ÜZERİNE BİR
DEĞERLENDİRME 95
2. 1. Giriş 95
2. 2. Aile Hukuku Açısından Yaşanılan Sorunlar Ve Aile
Mahkemesine Duyulan Gereksinme 95
2. 3. Öngörülen Aile Mahkemelerinin Yapısı 98
2.3.1.Genel Gerekçe: 98
2.3.2.Yaklaşım 99
2.3.3.Politika Ve Strateji 100
2.3.4. Süreçlerve İşlemler 100
2.3.4.1.Yetişkinler Hakkında Kararlar 100
2.3.4.2. Küçükler Hakkında Kararlar 101
2.3.4.3. Mahkemeye Gelen Dava ve İşlerde
Esasa Girmeden Önce 101
2.3.4.4. Mahkemede Görevli Uzmanlarca Davanın
Esasına Girilmeden Önce Veya Davanın
Görülmesi sırasında 101
2.3.5.Kararlara Karşı Denetim 102
2. 4. Değerlendirme Ve Öneriler 102
2.4.1. Uyarı ve Uzlaştırma Mekanizmasının
Güçlendirilmesi 102
2.4.2.Aile Üyelerini Kurumlara Yerleştirme Mekanizmasının
Güçlendirilmesi 102
2.4.3. Küçüklerin Korunması için Aile Dışında Alternatif Bakım
Sağlanması Mekanizmasının Güçlendirilmesi 103
2.4.4. Ailenin, Yetişkinlerin ve Küçüklerin Ekonomik Haklarının
Korunması Olanaklarına İşlerlik Kazandırılması... 103
2.4.5. Aile Mahkemesinin Örgütsel Yapısının Güçlendirilmesi 104
2.4.6. Aile Mahkemelerinde Nitelikli Eleman
Görevlendirilmesi 104
2.4.7. Ailenin Bütünlüğü ve Sürekliliğini Sağlama Anlayışının
Güçlendirilmesi 106
2.4.8. Aile Mahkemelerinin Görevlerinin
Güçlendirilmesi 106
xi
DÖRDÜNCÜ BOLUM
AİLE MAHKEMELERİNİN İŞLEYİŞİ VE UYGULAMA SORUNLARI KONUSUNDA ANKARA′DAKİ AİLE MAHKEMELERİNDE GÖREVLİ HAKİM VE UZMANLARIN GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
1.GİRİŞ 107
1.1.Konu 107
1.2. Sorun 107
1.3. Amaç 108
2. KURAMSAL ÇERÇEVE 109
3.YÖNTEM 112
4.BULGULAR 113
4.1. Aile Mahkemesinde Çalışan Elemanların Profili 113
4.2. Elemanların Uzmanlaşma Durumları ve Uzmanlık
Mahkemesinde Görülen Dava Konuları 116
4.3. Uzmanlık Mahkemesinde Görevli Hakim ve Uzmanların usul
Yönünden Yaklaşımları 119
4.4. Aile Mahkemesinde Görevli Hakim ve Uzmanların Avukatlara Bakışı 126
4.5. Aile Mahkemelerinin Sorunları ve Çözüm Önerileri 129
4.5.1. Uzmanların Görevlerinin Geliştirilmesi 129
4.5.2. Aile Mahkemesi Kanununun Geliştirilmesi 133
5. TARTIŞMA VE ÖNERİLER 135
BEŞİNCİ BÖLÜM
AİLE MAHKEMESİNDE GÖREVLİ AİLE MAHKEMESİ HÃKİMİ VE UZMANLAR İÇİN ÇALIŞMA MODELİ
1.GİRİŞ 142
2. AİLE MAHKEMESİNİN İŞLEYİŞİ.. 144
3. AİLE MAHKEMESİNİN YÖNETİMİ 146
4. AİLE MAHKEMESİNDE EKİP ÇALIŞMASI 148
5. AİLE MAHKEMESİNDE ÇALIŞMA YAKLAŞIMI 150
6. AİLE MAHKEMESİNDE ÇALIŞMA YÖNTEMİ 151
6.1. Aile Uyuşmazlıklarının İncelenmesi 154
6.2. Aile Uyuşmazlığının Tanımlanması ve Nedensellik
Analizi 155
6.3. Aile Uyuşmazlıklarının Barışçıl Çözümüne Yardımcı Olabilecek
Kaynaklar 158
6.4. Yargılama Sürecinin ve Yapılacak Yardımların
Planlanması 159
6.5. Uygulama: Yargı ve Yardım Süreci 160
xii
6.6. Değerlendirme 162
6.7. İzleme Çalışmaları 163
YARARLANILAN KAYNAKLAR 165
EK:1 AİLE MAHKEMESİNDE ÇALIŞMA YÖNTEMİ PLANI 169
xiii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo: 1 Aile Mahkemelerinde Çalışan Elemanların Yaşları 114
Tablo: 2 Aile Mahkemesinde Çalışanların Cinsiyetleri 115
Tablo:3 Aile Mahkemesinde Çalışan Elemanların Kendilerini Görülen
Davalar Konusunda Uzmanlaşmış Olarak Değerlendirme
Durumu 117
Tablo: 4 Aile Mahkemesinde Çalışan Elemanların Bugüne Kadar En
Çok Baktıkları Davalar 118
Tablo: 5 Aile Mahkemelerinin Aileye İlişkin Sorunları; Saygı, Sevgi ve
Hoşgörü İlkelerini Gözeterek Barışçıl Bir Yolla Çözmede Etkili
Olma Durumu 120
Tablo: 6 Aile Sorunlan Konusunda Aile Mahkemelerinin Uyarı ve
Uzlaştırma Mekanizmalarını Etkili Bir Biçimde İşletmesi
Konusundaki Görüşler 121
Tablo: 7 Aile Mahkemesinde Görevli Elemanlar Arasında Etkili,
Verimli, Uyumlu Bir İşbirliği ve Ekip Çalışması Anlayışının
Varlığı Konusundaki Görüşler 122
Tablo: 8 Aynı Aile Mahkemesinde Görevli Elemanlar Arasında Etkili,
Verimli, Uyumlu Bir İşbirliğinin ve Ekip Çalışması Anlayışının
Oluşmamasındaki Sorunlar 122
Tablo: 9 Aile Mahkemesinde Görevli Elemanlar ile Aile Bireyleri
Arasında Olması Gereken Mesleki İlişki ve Etkileşimin Niteliği
Konusundaki Görüşler 125
Tablo: 10 Aile Mahkemesinde Görev Yapan Avukatların Olması
Gereken Mesleki Yaklaşımlarına İlişkin Görüşler 127
Tablo: 11 Yargılama Sürecinde Uzmanların Görev ve Sorumlulukları
Konusundaki Görüşler 130
Tablo: 12 Aile Mahkemesi Kanununda Uygulamada Gözlemlenen En
Önemli Sorununa İlişkin Görüşler 134
XIV
ÇİZELGELER LİSTESİ
Çizelge:1 8.Beş Yıllık Kalkınma Planı Temel Amaç ve
Hedefleri 15
Çizeige:2 8. Beş Yıllık Kalkınma Planında Aileye Yönelik Amaçlar,
İlkeler ve Politikalar 18
Çizelge:3 Bilgilerin Kavramsal İçeriği 25
Çizelge:4 Aile Mahkemeleri için Açılan Kadrolara İlişkin Bilgiler 94
Çizelge:5 Çalışma Yönteminin Kavramsal Dayanakları 142
Çizelge:6 Çalışma Yönteminin Aşamaları 152
XV
ailenin ve içinde yaşayan tüm aile bireylerinin; kadının, erkeğin.çocukların, ailede yaşayan diğer bireylerin, mutluluğunun ve refahının barışçıl yollarla gelişmesidir.
Mahkemelerde dava ve işlem konusu olan aile sorunlarına gerçekçi ve geçerli çözümler üretecek kararların alınması, mahkemede görev alan tüm sosyal bilimcilerin ortak hedefidir. Aile hizmetlerinin ve aile mahkemelerinin geliştirilmesi, bütüncü, sistemcî ve disiplinler arası yaklaşımla ele alınmalıdır.
Mahkeme kararlarının etkiliğini ve verimliliğini arttırmak ve uygulamaları güçlendirmek için; bilim, eğitim, meslek çevreleri ile karar vericilerin ortak bir zeminde buluşmaları sağlanmalı, yasayı ve uygulamaları geliştirici, çalışma koşullarını ve işleyiş mekanizmalarını ekip çalışmasına göre yapılandırıcı bilimsel çalışmalara olanak yaratılmalıdır.
Aile mahkemelerinde görev alan elamanların görüş ve düşüncelerinden yararlanarak uygulamaları değerlendirmekjlgili yasadan kaynaklanan sorunları saptamak, aile mahkemelerinin bir uzmanlık mahkemesi olarak gelişmesine katkıda bulunmak, elamanların etkililiğini ve verimliliğini yükseltmeye yardımcı olacak bilgileri üretmek ilgili bilim çevrelerinin sorumluluğudur.
Ailenin ve aile bireylerinin barışçıl bir ortamda ve eşitlik içinde yaşaması için, ailenin sorunlarının çözümüne yardımcı olarak yaşam kalitesini yükseltmek,adalet,eşitlik ve özgürlük ilkelerini temel alarak, ailenin; ekonomik.sosyal,kültürel,siyasal ve psikolojik olanaklardan yararlanması koşullarını bilimsel ve mesleki çabalarla geliştirmek aileye yönelik hizmetlerin ve aile mahkemelerinin temel hedefi olmalıdır.
ÖNSÖZ
Türk Medeni Kanununda yapılan değişikliklerin bütünlüğü içinde Aile Mahkemelerinin kurulması girişimi önemli bir adımdır. Türk Hukuk Devriminin temel taşlarından olan Medeni Kanun değişikliği demokratik aile oluşumunu ve gelişimini güçlendirmiştir. Toplumun temeli olan ailenin tüm süreçlerinde yaşanılabilecek olumsuz olayların, çatışma ve sorunlarının bir uzmanlık mahkemesinde ele alınması ve koruyucu, önleyici ve geliştirici yaklaşımlarla karar alınmasını sağlanması ileri bir düzenlemedir. Aileye sorun odaklı yaklaşım ve belirli aile sorunlarını çözmek için hüküm verme mekanizması olarak aile mahkemesi Türk Adalet Sistemi açısından olumlu bir gelişmedir.
Aile mahkemesi uygulamalarında düşünülen süreçlerin ve işlemlerin etkililik ve verimlilik yönünden güçlendirilmesi zorunludur. Aile mahkemelerinde görev alan elemanların görüş ve düşüncelerinden yararlanarak uygulamaları değerlendirmek, ilgili yasadan kaynaklanan sorunları saptamak, aile mahkemelerinin bir uzmanlık mahkemesi olarak gelişmesine katkıda bulunmak, elamanların etkililiğini ve verimliliğini yükseltmeye yardımcı olacak bilgileri üretmektir. Uzmanlık mahkemesi olarak aile mahkemesinin sorunsalı;ailenin ve içinde yaşayan tüm aile bireylerinin; kadının,erkeğin, çocukların, ailede yaşayan diğer bireylerin,mutluluğunun ve refahının barışçıl yollarla gelişmesidir.
Mahkemelerde dava ve işlem konusu olan aile sorunlarına gerçekçi ve geçerli çözümler üretecek kararların alınması, mahkemede görev alan tüm sosyal bilimcilerin ortak hedefidir. Aile hizmetlerinin ve aile mahkemelerinin geliştirilmesi, bütüncü,sistemci ve disiplinler arası yaklaşımla ele alınmalıdır. Mahkeme kararlarının etkiliğini ve verimliliğini arttırmak ve uygulamaları güçlendirmek için; bilim, eğitim, meslek çevreleri ile karar vericilerin ortak bir zeminde buluşmaları sağlanmalı, yasayı ve uygulamaları geliştirici, çalışma koşullarını ve işleyiş mekanizmalarını ekip çalışmasına göre yapılandırıcı bilimsel çalışmalara olanak yaratılmalıdır. Aile mahkemelerinde görev alan elamanların görüş ve düşüncelerinden yararlanarak uygulamaları değerlendirmekjlgili yasadan kaynaklanan sorunları saptamak, aile mahkemelerinin bir uzmanlık mahkemesi olarak gelişmesine katkıda bulunmak, elemanların etkililiğini ve verimliliğini yükseltmeye yardımcı olacak bilgileri üretmek ilgili bilim çevrelerinin sorumluluğudur. Ailenin ve aile bireylerinin barışçıl bir ortamda ve eşitlik içinde yaşaması için, ailenin sorunlarının çözümüne yardımcı olarak yaşam kalitesini
v
yükseltmek, adalet, eşitlik ve özgürlük ilkelerini temel alarak, ailenin; ekonomik, sosyal, kültürel, siyasal ve psikolojik olanaklardan yararlanması koşullarını bilimsel ve mesleki çabalarla geliştirmek aile yönelik hizmetlerin ve aile mahkemelerinin temel hedefi olmalıdır. Aile mahkemesinde görevli elemanların çalışmalarının bir yöntem çerçevesinde ele alınması, mahkemenin genel amaç ve işlevleri doğrultusunda etkililiğini arttırıcı olmaya yardımcı olur. Çalışma yönteminin işleyiş, yönetim, ekip çalışması ve yaklaşım bütünlüğünde ele alınması önemlidir. Çalışma yöntemi, elemanların izleyecekleri aşamaları, gerçekleştirecekleri iş ve işlemleri bir bütün olarak tanımlamaya olanak sağlar.
Aile mahkemesinde görev alan hakim, psikolog, sosyal çalışmacı ve pedagogların bilimsel ve mesleki yetişme süreçleri, mesleki yeterlilikleri ve deneyimleri sorun odaklı çalışmalara yöneliktir. Sosyal hizmette sorun çözme odaklı çalışma yöntemi, diğer elemanlara sorun çözme süreci ve aşamaları çerçevesinde çalışabilmeleri için sistematik bir temel kazandırır. Aile mahkemesinin görev alanına giren dava konularında, yargılama sürecin çok boyutlu ele alınması, yargılama öncesinde, yargılama sürecinde ve yargılama sonrasında yapılacak iş ve işlemleri kapsayan bütünlükte dava konuları özelinde çalışma programının oluşturulması önem kazanır.
Çağdaş toplum hedefi, çağdaş adalet sistemi, Türk Medeni Kanununun çağdaş toplum düzeyine ulaşma doğrultusundaki ilke ve normları, uzmanlık mahkemesi olarak kurulan aile mahkemelerinin yönetiminin çağdaş yönetim kuramlarına göre yönetilmesini gündeme getirmektedir. Uzmanlık mahkemesinin etkililiği, ′Verimliliği ve başarısı; temel amaç, görev ve sorumlulukları doğrultusunda, ekip çalışmasını gerçekleştirme düzeyine bağlıdır. Aile mahkemesi hakiminin liderliğinde; hakim ve uzmanlar arasında, uzmanların kendi aralarında açık iletişime dayalı etkileşimlerin ve katılımların sağlanması gereklidir. Aile mahkemelerinde görevli elemanların tümü sosyal bilimler alanında, üniversite eğitim ortamında yetişmiştir. Sosyal bilimlerde ve kendi bilim alanında kazanılan bilimsel yeterlilik önemli bir dayanaktır. Hukuk, sosyal hizmet, psikoloji ve pedagoji bilim dallarında yetişmiş nitelikli elemanların eğitim süreçlerinde kazandıkları kuram-uygulama birikimleri çalışmalarında temel dayanaktır. Eğitim ortamında yetişen elemanların kişisel yeterlilikleri bilimsel yeterliliklerini tamamlar.
Aile mahkemelerinde gerçekleştirilecek uygulamaların bilimsel ve mesleki aşamaları bilimsel yönteme göre gelişir. Kuram-uygulama ilişkilerinin bütünlüğünde, bilimsel yöntemin; gözlem, hipotez, test etme ve genelleme aşamaları, uygulamalı bilim ve meslekler açısından
vi
geliştirilecek olursa; inceleme, sorunun belirlenmesi, uygulamanın planlanması, uygulama, değerlendirme, sonlandırma ve izleme aşamaları olarak genişletilebilir. Aile mahkemesinin görev ve sorumlulukları açısından, dava dosyası konusunda yapılacak çalışmaların politika ve stratejisinin planlanması çalışmaların sistemli olarak gerçekleştirilmesi açısından gereklidir.
Uygulama süreci; esnek, dinamik, etkin, sürdürülebilir ve verimli bir süreç olarak gerçekleştirilir. Bilimsel yaklaşım, yöntem ve tekniklerle gerçekleştirilecek uygulamalar, aile mahkemesinin çalışmalarına uzmanlık gerektiren bir alan olma niteliğini kazandırır. Uygulama, hakim ve uzmanlarca; bilimsel ve mesleki bilgi, beceri ve yeterliliklere dayalı olarak gerçekleştirilir. Ekip çalışmasına dayalı yargı ve yardım süreci bir bütündür. Yargılama öncesini, yargılama sürecini ve yargılama sonrasını kapsayan bütüncül süreç, ekip çalışmasına göre gerçekleşir. Aile mahkemesi hakimi ve uzmanlarının görev, yetki ve sorumlulukları, ekip çalışması içinde iş bölümünü gerektiren, fakat birbirini tamamlayan bir olgudur. Uygulama sürecinde aile mahkemesi hakimi ve uzmanlarından oluşan ekibin mesleki değer tutum ve davranışlarının niteliği, açıklık kazanarak eylemlere yansımalıdır. Uzmanlık mahkemesindeki yargı ve yardım etkinliği iş ve işlemlerin odağını oluşturur. Aile mahkemesi yargı ve yardım hizmetleri uygulaması bir süreçtir. Aile mahkemesinde yargı ve yardım süreci, bu sürece katılan hakim ve uzmanların değerlendirme, çalışmayı sonlandırma ve izleme çalışmalarıyla tamamlanır. Aile mahkemesi çalışmalarının başarısı, izleme çalışmalarıyla gözlemlenebilir. Mahkeme kararlarının ve yardımların uzun vadeli sonuçlarının gözlenmesi ve başarısının ölçülmesi için çok yönlü ve çok taraflı değerlendirme mekanizması oluşturulabilir.
Bu kitap yoğun ve uzun bir çalışma süreci sonunda hazırlanmıştır. Kitapta yer alan bilgilerin hukuk, sosyal hizmet, psikoloji ve eğitim bölümlerinde aile, aile sorunları, aile hukuku ve aile mahkemeleri alanında çalışan bilim insanlarının yeni çalışmalarına destek olabileceği düşünülmektedir. Adalet sistemindeki karar alıcıların aile adalet sistemini geliştirme çalışmalarına katkıda bulunacak veriler kitapta yer almaktadır. Kitapta yer alan bilgiler, aile mahkemelerinde çalışan hakim, sosyal çalışmacı, psikolog ve pedagogların çalışmalarını güçlendirecek temel bilgilerdir. Kitap, ilgili bilim dallarında yeni yetişen öğrencilerin aile mahkemeleri alanında yetkinlik kazanmalarına ve yeterlikliliklerinin gelişmesine yardımcı olacak bir bilimsel çalışmadır.
vii
Bilimsel açıdan her türlü değerlendirme ve eleştiriye açık olan çalışma, bilim ve uygulama çevrelerinden gelecek görüş ve önerilerle işlevselleşecek ve yeni çalışmalara birikim sağlayacaktır.
Doç. Dr. İbrahim Cılga
Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet
Bölümü Ankara / 2007
vııı
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ v
İÇİNDEKİLER ix
TABLOLAR LİSTESİ xiv
ÇİZELGELER LİSTESİ xv
1.GİRİŞ 1
1.1. Aile Mahkemelerinin Gelişim Sorunlarına İlişkin
Düşünceler 1
1.2.Çalışmanın Amacı 9
BİRİNCİ BÖLÜM
1.EKONOMİK KRİZ VE AİLE 11
1.1. Ekonomik Krizin Aileye Etkileri 11
2. AİLE POLİTİKALARI VE YAPISAL DEĞİŞİM
ÖNGÖRÜLERİ 12
2.1.Planın Temel Amacı, İlkeleri ve Politikaları 13
2.2. Planda Aileye Yönelik İlkeler Ve Politikalar 16
2.3. Yapısal Değişim Öngörüleri Ve Aile Politikaları 28
3. KRİZ İÇİNDEKİ AİLEYE YENİ YAKLAŞIM BOYUTLARI 20
4. SONUÇVE ÖNERİLER 21
4.1. Sonuç: Aileye Yönelik Uygulamaların Amaç Ve
Hedefleri 21
4.2. Öneriler 22
İKİNCİ BÖLÜM
1.TÜRK MEDENÃ KANUNUNDA AİLE MAHKEMESİNE
İLİŞKİN TEMELLER 24
1.1.Genel Gerekçe Açısından Bakış 26
1.2. Hukukun Uygulanması ve Kaynakları 30
1.3. Türk Medenî Kanununun Yürürlüğü Ve Uygulama
Şekli 31
1.3.1. Genel Hükümler 31
1.3.2. Kişiler Hukuku 32
1.3.3. Aile Hukuku 33
2.TÜRK MEDENÃ KANUNUNDA AİLE MAHKEMESİNE
İLİŞKİN BOYUTLAR 35
2.1. Aile Mahkemesi Açısından Kişiler Hukuku 35
2.1.1. Kişilik 35
2.2. Aile Mahkemesi Açısından Aile Hukuk 38
2.2.1. Nişanlanma 38
2.2.2. Evlenme Ehliyeti Ve Engelleri 39
IX
2.2.3. Evlenme Başvurusu Ve Töreni 40
2.2.4. Batıl Olan Evlenmeler 41
2.2.5. Boşanma 43
2.2.6. Evliliğin Genel Hükümleri 46
2.2.7. Eşler Arasındaki Mal Rejimi 48
2.2.8. Hısımlık 59
2.2.8.1. Soy Bağının Kurulması 59
2.2.8.2. Kocanın Babalığı 59
2.2.8.3. Tanıma Ve Babalık Hükmü 60
2.2.8.4. EvlâtEdinme 62
2.2.8.5. Soy Bağının Hükümleri 64
2.2.9. Velayet 66
2.2.10. Çocuk Malları 68
2.2.11. Nafaka Yükümlülüğü 69
2.2.12. Ev Düzeni 70
2.2.13. Aile Malları 70
2.2.14. Vesayet Düzeni 73
2.2.14.1. Vesayet Organları 73
2.2.14.2. Vesayeti Gerektiren Haller 74
2.2.14.3. Yetki 74
2.2.14.4. Vasinin Atanması 75
2.2.14.5. Kayyımlık Ve Yasal Danışmanlık 76
2.2.14.6. Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması 77
2.2.14.7. Vesayetin Yürütülmesi 78
2.2.14.7.1 Vasinin Görevleri 78
2.2.14.7.2. Kayyımın Görevleri 80
2.2.14.7.3. Vesayet Dairelerinin Görevleri 81
2.2.14.7.4. Vesayet Organlarının Sorumluluğu 82
2.2.14.7.5. Vesayeti Gerektiren Hâllerin Sona Ermesi 82
2.2.14.7.6. Vasilik Görevinin Sona
Ermesi 83
2.2.14.7.7. Vesayetin Sona
Ermesinin Sonuçları 84
3.AİLE MAHKEMESİ AÇISINDAN AİLENİN KORUNMASI 84
3.1. Ailenin Korunmasına Dair Kanunun Getirdikleri 84
3.2.Ailenin Korunmasına İlişkin Yeni Düzenlemeler 86
3.3.Ailenin Korunmasına Dair Kanunda Değişiklik
Yapılması Hakkında Kanun 88
x
ÜÇÜNCÜ BOLÜM
1.AİLE MAHKEMESİNİN YAPİSİ VE İŞLEYİŞİ 91
H.Aile Mahkemelerinin Kuruluşu Ve Yapısı 91
1.2.Aile Mahkemelerinin Görevleri 91
1.3.Koruyucu, Eğitici Ve Sosyal Önlemler 92
1.4. Aile Mahkemesi Hakiminin Nitelikleri Ve Atanmaları 93
1.5. Aile Mahkemeleri Bünyesinde Bulunan Uzmanlar 93
1.6.Usul Hükümleri 93
1.7.Kadrolar 94
2.AİLE MAHKEMELERİ TASARISI ÜZERİNE BİR
DEĞERLENDİRME 95
2. 1. Giriş 95
2. 2. Aile Hukuku Açısından Yaşanılan Sorunlar Ve Aile
Mahkemesine Duyulan Gereksinme 95
2. 3. Öngörülen Aile Mahkemelerinin Yapısı 98
2.3.1.Genel Gerekçe: 98
2.3.2.Yaklaşım 99
2.3.3.Politika Ve Strateji 100
2.3.4. Süreçlerve İşlemler 100
2.3.4.1.Yetişkinler Hakkında Kararlar 100
2.3.4.2. Küçükler Hakkında Kararlar 101
2.3.4.3. Mahkemeye Gelen Dava ve İşlerde
Esasa Girmeden Önce 101
2.3.4.4. Mahkemede Görevli Uzmanlarca Davanın
Esasına Girilmeden Önce Veya Davanın
Görülmesi sırasında 101
2.3.5.Kararlara Karşı Denetim 102
2. 4. Değerlendirme Ve Öneriler 102
2.4.1. Uyarı ve Uzlaştırma Mekanizmasının
Güçlendirilmesi 102
2.4.2.Aile Üyelerini Kurumlara Yerleştirme Mekanizmasının
Güçlendirilmesi 102
2.4.3. Küçüklerin Korunması için Aile Dışında Alternatif Bakım
Sağlanması Mekanizmasının Güçlendirilmesi 103
2.4.4. Ailenin, Yetişkinlerin ve Küçüklerin Ekonomik Haklarının
Korunması Olanaklarına İşlerlik Kazandırılması... 103
2.4.5. Aile Mahkemesinin Örgütsel Yapısının Güçlendirilmesi 104
2.4.6. Aile Mahkemelerinde Nitelikli Eleman
Görevlendirilmesi 104
2.4.7. Ailenin Bütünlüğü ve Sürekliliğini Sağlama Anlayışının
Güçlendirilmesi 106
2.4.8. Aile Mahkemelerinin Görevlerinin
Güçlendirilmesi 106
xi
DÖRDÜNCÜ BOLUM
AİLE MAHKEMELERİNİN İŞLEYİŞİ VE UYGULAMA SORUNLARI KONUSUNDA ANKARA′DAKİ AİLE MAHKEMELERİNDE GÖREVLİ HAKİM VE UZMANLARIN GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
1.GİRİŞ 107
1.1.Konu 107
1.2. Sorun 107
1.3. Amaç 108
2. KURAMSAL ÇERÇEVE 109
3.YÖNTEM 112
4.BULGULAR 113
4.1. Aile Mahkemesinde Çalışan Elemanların Profili 113
4.2. Elemanların Uzmanlaşma Durumları ve Uzmanlık
Mahkemesinde Görülen Dava Konuları 116
4.3. Uzmanlık Mahkemesinde Görevli Hakim ve Uzmanların usul
Yönünden Yaklaşımları 119
4.4. Aile Mahkemesinde Görevli Hakim ve Uzmanların Avukatlara Bakışı 126
4.5. Aile Mahkemelerinin Sorunları ve Çözüm Önerileri 129
4.5.1. Uzmanların Görevlerinin Geliştirilmesi 129
4.5.2. Aile Mahkemesi Kanununun Geliştirilmesi 133
5. TARTIŞMA VE ÖNERİLER 135
BEŞİNCİ BÖLÜM
AİLE MAHKEMESİNDE GÖREVLİ AİLE MAHKEMESİ HÃKİMİ VE UZMANLAR İÇİN ÇALIŞMA MODELİ
1.GİRİŞ 142
2. AİLE MAHKEMESİNİN İŞLEYİŞİ.. 144
3. AİLE MAHKEMESİNİN YÖNETİMİ 146
4. AİLE MAHKEMESİNDE EKİP ÇALIŞMASI 148
5. AİLE MAHKEMESİNDE ÇALIŞMA YAKLAŞIMI 150
6. AİLE MAHKEMESİNDE ÇALIŞMA YÖNTEMİ 151
6.1. Aile Uyuşmazlıklarının İncelenmesi 154
6.2. Aile Uyuşmazlığının Tanımlanması ve Nedensellik
Analizi 155
6.3. Aile Uyuşmazlıklarının Barışçıl Çözümüne Yardımcı Olabilecek
Kaynaklar 158
6.4. Yargılama Sürecinin ve Yapılacak Yardımların
Planlanması 159
6.5. Uygulama: Yargı ve Yardım Süreci 160
xii
6.6. Değerlendirme 162
6.7. İzleme Çalışmaları 163
YARARLANILAN KAYNAKLAR 165
EK:1 AİLE MAHKEMESİNDE ÇALIŞMA YÖNTEMİ PLANI 169
xiii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo: 1 Aile Mahkemelerinde Çalışan Elemanların Yaşları 114
Tablo: 2 Aile Mahkemesinde Çalışanların Cinsiyetleri 115
Tablo:3 Aile Mahkemesinde Çalışan Elemanların Kendilerini Görülen
Davalar Konusunda Uzmanlaşmış Olarak Değerlendirme
Durumu 117
Tablo: 4 Aile Mahkemesinde Çalışan Elemanların Bugüne Kadar En
Çok Baktıkları Davalar 118
Tablo: 5 Aile Mahkemelerinin Aileye İlişkin Sorunları; Saygı, Sevgi ve
Hoşgörü İlkelerini Gözeterek Barışçıl Bir Yolla Çözmede Etkili
Olma Durumu 120
Tablo: 6 Aile Sorunlan Konusunda Aile Mahkemelerinin Uyarı ve
Uzlaştırma Mekanizmalarını Etkili Bir Biçimde İşletmesi
Konusundaki Görüşler 121
Tablo: 7 Aile Mahkemesinde Görevli Elemanlar Arasında Etkili,
Verimli, Uyumlu Bir İşbirliği ve Ekip Çalışması Anlayışının
Varlığı Konusundaki Görüşler 122
Tablo: 8 Aynı Aile Mahkemesinde Görevli Elemanlar Arasında Etkili,
Verimli, Uyumlu Bir İşbirliğinin ve Ekip Çalışması Anlayışının
Oluşmamasındaki Sorunlar 122
Tablo: 9 Aile Mahkemesinde Görevli Elemanlar ile Aile Bireyleri
Arasında Olması Gereken Mesleki İlişki ve Etkileşimin Niteliği
Konusundaki Görüşler 125
Tablo: 10 Aile Mahkemesinde Görev Yapan Avukatların Olması
Gereken Mesleki Yaklaşımlarına İlişkin Görüşler 127
Tablo: 11 Yargılama Sürecinde Uzmanların Görev ve Sorumlulukları
Konusundaki Görüşler 130
Tablo: 12 Aile Mahkemesi Kanununda Uygulamada Gözlemlenen En
Önemli Sorununa İlişkin Görüşler 134
XIV
ÇİZELGELER LİSTESİ
Çizelge:1 8.Beş Yıllık Kalkınma Planı Temel Amaç ve
Hedefleri 15
Çizeige:2 8. Beş Yıllık Kalkınma Planında Aileye Yönelik Amaçlar,
İlkeler ve Politikalar 18
Çizelge:3 Bilgilerin Kavramsal İçeriği 25
Çizelge:4 Aile Mahkemeleri için Açılan Kadrolara İlişkin Bilgiler 94
Çizelge:5 Çalışma Yönteminin Kavramsal Dayanakları 142
Çizelge:6 Çalışma Yönteminin Aşamaları 152
XV
© Copyright 2025
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı