İş Güvenliği Kültürü
İş Güvenliği Kültürü
Tunç DEMİRBİLEK
Sayfa Sayısı
:
219
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
2005
ISBN NO
:
9758654977





ÖNSÖZ İş sağlığı ve güvenliğine gösterilen önem ve dikkat gün geçtikçe artmakta, güvenli çalışma koşullarının ve güvenli davranışların oluşturulması işletme yönetiminin temel bir işlevi olarak kabul edilmektedir. Bunun nedeni, güvenli çalışma koşullarının ve davranışlarının iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesinde sahip olduğu rol ve işlevdir. İş kazalarına esasen güvenli olmayan davranışların yol açtığından hareketle kazalarla ilgili insani ve mali maliyetler azaltılmak istendiğinde, güvenli olmayan davranışlara odaklaşılması zorunlu hale gelmektedir. Bu nedenle işletmeler, güvenlik düzeyini yükseltmek amacıyla işletmede iş güvenliği yönetimi sistemini kurmaya ve iş güvenliği kültürünü oluşturmaya yönelmektedir. Bu tür bir sistemin kurulmasının 4857 sayılı İş Kanununun esasen 77 ve 78. maddeleri uyarınca bir gereklilik de arz ettiği belirtilebilir. Başarılı güvenlik yönetiminin aracı \"iş güvenliği kültürü\"nün işletmelerde gelişimini sağlamaktır. Doçentlik takdim tezi olarak hazırlanmış olan bu eser, iş kazalarına yönelik psikolojik araştırmalarda özellikle son 25 yıl içerisinde önemli bir yere sahip olan iş güvenliği kültürü konusunu teorik ve uygulama yönüyle bir bütün olarak incelemektir. Bu itibarla çalışma, ülkemizde iş güvenliği psikolojisi alanına katkı sağlamayı da hedeflemektedir. Çalışmanın hazırlanması sürecinde destek ve görüşleriyle yanımda olan Prof. Dr. Erol AKI\′ya teşekkürlerimi sunarım. Destek, hoşgörü ve sabırları ile yanımda olan, güç katan aileme müteşekkirim. Kitabın yayınlamasını sağlayan Legal Yayıncılık\′ a da teşekkürü bir borç bilirim. Karşıyaka-İzmir, 07.07.2005 Doç.Dr. Tunç Demirbilek İÇİNDEKİLER Şekiller Listesi XII Grafikler Listesi XIII Tablolar Listesi XIV Kısaltmalar XV Giriş BİRİNCİ BÖLÜM KAVRAMSAL BOYUTUYLA GÜVENLİK 1.1 GÜVENLİK KAVRAMI 3 1.1.1 Tanımı 3 1.1.2 İlgili Kavramların İncelenmesi 7 1.1.2.1. Sağlık ve Hastalık 7 1.1.2.2. Kaza ve Yaralanma 11 1.1.2.3. Tehlike ve Risk 13 1.2. GÜVENLİĞİN ÖNEMİ 15 1.2.1. Bireysel Düzeyde 15 1.2.2. Örgütsel Düzeyde 17 1.2.3. Toplumsal Düzeyde 22 1.2.4. Küresel Düzeyde 23 1.3. ..GÜVENLİK ALANINDAKİ GELİŞİM VE TEMEL GÜVENLİK STRATEJİLERİ 29 1.3.1. Gelişim 29 1.3.2. Stratejiler 36 1.4. GÜVENLİK PROGRAMI 38 1.4.1. Esasları 38 1.4.1.1. Amacı ve Önemi 38 1.4.1.2. Faydalan 41 1.4.1.3. Aşamaları 43 1.4.2. Kaza Nedenleri ve Modelleri 46 1.4.2.1. Nedenleri 46 Kültürü 1.4.2.2. Modelleri 50 1.4.2.2.1. Kaza Eğilimliliği Modeli 50 1.4.2.2.2. Domino Teorisi 53 1.4.2.2.3. Patojen Modeli 58 1.5. GÜVENLİ DAVRANIŞ VE ABC DAVRANIŞSAL ANALİZ TEKNİĞİ 64 1.5.1. Güvenli Davranış 64 1.5.2. ABC Davranışsal Analiz Tekniği 70 İKİNCİ BÖLÜM İŞ GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜNÜN TEORİK ÇERÇEVESİ 2.1. KAVRAMSAL BOYUTU 2.1.1. İlgili Kavramlar 2.1.1.1. Kültür 73 2.1.1.2. Örgüt Kültürü 75 2.1.2. İş Güvenliği Kültürü Kavramı 79 2.1.2.1. Tanımı 79 2.1.2.2. Örgüt Kültürü ile İlişkisi 84 2.2. ÖZELLİKLERİ, ETKİLERİ VE MODELLERİ 86 2.2.1. Özellikleri 86 2.2.2. Etkileri 91 2.2.2.1. Kalite 91 2.2.2.2. Güvenirlik 92 2.2.2.3. Rekabet Edebilirlik 93 2.2.2.4. Verimlilik 93 2.2.2.5. Karlılık 94 2.2.3. Modelleri 94 2.2.3.1. Genel Olarak 94 2.2.3.2. Model Örnekleri 95 2.2.3.2.1. Betimsel-Deneysel Model Örneği 95 2.2.3.2.2. Normatif-Kural Koyucu Model Örneği 97 2.3. FAKTÖRLERİ 101 2.3.1. Genel Olarak 101 2.3.2. Yönetimin Bağlılığı 103 2.3.2.1. Önemi ve Özellikleri 103 2.3.2.2. Rol ve Sorumluluklar 105 2.3.2.2.1. Yönetim 106 2.3.2.2.2. Sağlık ve Güvenlik Uzmanı 109 2.3.2.2.3. Nezaretçi 112 1.3.2.2.1. İşçi 113 2.3.2.3. Güvenlik Disiplini ve Hesap Verebilirlik 114 2.3.3. Güvenlik İletişimi 116 2.3.3.1. Önemi ve Özellikleri 116 2.3.3.2. Türleri ve Araçları 120 2.3.3.2.1. Türleri 120 2.3.3.2.2. Araçları 122 2.3.4. Güvenlik Eğitimi 125 2.3.4.1. Önemi ve İşlevleri 125 2.3.4.2. Aşamaları 130 2.3.4.2.1. Eğitim Politikasının Belirlenmesi 132 2.3.4.2.2. Eğitim İhtiyacının Saptanması ve Tanımlanması 132 2.3.4.2.3. Eğitim Amaç ve Hedeflerinin Belirlenmesi 136 2.3.4.2.4. Eğitim Planı Oluşturma 138 2.3.4.2.5. Eğitim Yöntemlerini Seçme 138 2.3.4.2.6. Eğitimin Uygulanması 139 2.3.4.2.7. Eğitim Etkinliğinin Değerlendirilmesi 140 2.3.4.3. Hedef Gruplar 143 2.3.5. Güvenlik Katılımı 147 2.3.5.1. Önemi ve İşlevleri 147 2.3.5.2. Güvenlik Komiteleri 151 2.3.5.2.1. Niteliği ve Görevleri 151 2.3.5.2.2. İşçi-İşveren Güvenlik Komiteleri 153 2.3.5.3. Güvenlik Toplantıları 157 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İŞ GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA 3.1. AMAÇ 159 3.2. YÖNTEM 159 3.2.1. Örneklem 159 3.2.2. Veri Toplama Araçları 160 3.2.3. Analiz Yöntemi 162 3.3. BULGULAR 162 3.3.1. Demografik Değişkenlere İlişkin Tanıtıcı Bilgiler 162 3.3.1.1. Cinsiyet 162 3.3.1.2. Yaş 162 3.3.1.3. Medeni Durum 163 3.3.1.4. Eğitim Düzeyi 163 3.3.1.5. İş Deneyimi 164 3.3.1.6. İşyerindeki Kıdemi 165 3.3.1.7. Çalışma Yaşamında İş Kazasına Uğrama 166 3.3.1.8. Şu anda Çalıştığı İşyerinde İş Kazasına Uğrama 167 3.3.1.9. İş Kazasına Yol Açan Neden 167 3.3.2. İş Güvenliği Kültürü Değişkenleri Arasındaki İlişkiler . 168 3.3.2.1. Yönetimin Bağlılığı 170 3.3.2.2. Güvenlik Önceliği 170 3.3.2.3. Güvenlik İletişimi 171 3.3.2.4. Güvenlik Eğitimi 171 3.3.2.5. Güvenlik Katılımı 172 3.3.2.6. Fiziki Stres 172 3.3.2.7. İnançlar ve Duygular 173 3.3.2.8. Algılama 174 3.3.3. Demografik Değişkenler İle İş Güvenliği Kültürü Değişkenleri Arasındaki Farklılıklar 175 3.3.3.1. Cinsiyet 175 3.3.3.2. Yaş 176 3.3.3.3. Medeni Durum 177 3.3.3.4. Eğitim Düzeyi 177 3.3.3.5. İş Deneyimi 178 3.3.3.6. İşyerindeki Kıdemi 179 3.3.3.7. Çalışma Yaşamında İş Kazasına Uğrama 179 3.3.3.8. Şu anda Çalıştığı İşyerinde İş Kazasına Uğrama 179 3.3.3.9. İş Kazasına Yol Açan Neden 180 3.4. TARTIŞMA 182 SONUÇ 193 KAYNAKÇA 195 EK: İŞ GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜ ANKET FORMU 213