Türk Çalışma Yaşamında İş Güvencesi
Türk Çalışma Yaşamında İş Güvencesi
İlker AĞER
Sayfa Sayısı
:
108
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
2006
ISBN NO
:
9756385928





öNSöZ
İş sözleşmelerinin işveren tarafından sona erdirilmesi, ekonomik ve sosyal boyutları nedeniyle iş hukukunun en duyarlı konularından birini teşkil etmektedir. Çünkü çağdaş iş hukukunun ve sosyal devlet anlayışının temel amaçlarından biri de, çalışma istek ve ihtiyacında olan bireyin geçerli bir neden olmaksızın yaşamlarının odak noktası olan ilerini kaybetmesinin önüne geçebilmektir.
Ülkemizde 199O′lı yıllardan bu yana yaşanan bir dizi ekonomik kriz neticesinde binlerce işçinin iş sözleşmeleri feshedilmiş, mevcut işlerini koruyabilenlerin de çalışma koşulları bir hayli ağırlaştırılmıştır. Bu şartlar altında ülkemiz için çok daha fazla önem kazanan ve gelişmiş ülkelerde yaygın olarak uygulanan iş güvencesi sistemi, bilindiği üzere 15 Mart 2003 tarihinde yürürlüğe girerek iş hukukumuzdaki yerini almıştır.
İş güvencesi sistemi, doğuracağı sonuçların önemi bakımından henüz kanun tasarısı aşamasındayken iş yaşamındaki tarafların gündemine gelmiş ve çokça tartışılmıştır. İşçi ve işveren örgütleri, iş güvencesinin mevzuatımızda yer almasıyla birlikte yaşanacak değişime hazır olmak anlamında, bir yandan verdikleri eğitimlerle üyelerini bilinçlendirmeye çalışmış, öte yandan da sistemin sonuçlarından olumsuz etkilenmemek üzere politika ve uygulamalarını revize etmeye başlamıştır.
Bu çalışmada yasal ve uygulamaya yönelik birçok boyutu mevcut olan iş güvencesi sisteminin öncelikle doğuşu, gelişimi ve mevzuatımıza giriş süreci aktarılmış, sonrasında ise çalışma hakkı ile sözleşme özgürlüğü arasında nasıl bir denge kurması gerektiği ve tarafların karşılıklı çıkarlarını ne yönde etkilediği incelenmeye çalışılmıştır.
Bu çalışmayı sonuçlandırmamda görüş ve düşünceleri ile katkıda bulunan hocalarım Prof. Dr. Müjdat Sakar, Prof. Dr. Ahmet Selamoğlu ve danışman hocam Yard. Doç. Dr. Özgür Müftüoğlu′na, ayrıca bu çalışmanın kitap haline dönüştürülmesinde emeği geçen Adalet Yayınevinin değerli yönetici ve çalışanlarına teşekkür eder, çalışmanın tüm ilgililere yararlı olmasını dilerim.
İstanbul, 2006
İlker Ağer
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR III
TABLO LİSTESİ V
1. GİRİŞ :* 1
2. İŞ GÜVENCESİ KAVRAMI, DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 3
2.1. İş Güvencesi Kavramı 3
2.2. İş Hukukunda İş Güvencesinin Yeri ve Önemi 6
2.3. İş Güvencesinin Doğuşu ve Tarihsel Gelişimi 9
2.3.1. Ekonomik Liberalizm ve İş Hukukunun Doğuşu 9
2.3.2. Devletin Çalışma Yaşamına Müdahalesi ve Sosyal
Devletin Ortaya Çıkışı 10
2.3.3. Küreselleşmenin Çalışma Yaşamına Etkileri 12
3. İŞ GÜVENCESİNİN ULUSLARARASI KAYNAKLARI
3.1. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 18
3.2. Uluslararası Çalışma Örgütü ve Asgari Normlar 18
3.3. Avrupa Birliği ve İş Güvencesi 21
3.3.1. Avrupa′nın Bütünleşme Sürecinde İş Güvencesinin
Gelişimi 21
3.3.2. AB′nin İş Güvencesine Bakışı 23
3.3.3.
4. İŞ GÜVENCESİNİN ULUSAL KAYNAKLARI
4.1. Anayasadaki Düzenlemeler 30
4.2. Sendikalar Kanunundaki Düzenlemeler 31
4.3. İş Kanunlarındaki Düzenlemeler 33
4.3.1. 3008 Sayılı İş Kanunu Dönemi 33
4.3.2.1475 Sayılı İş Kanunu Dönemi 35
4.3.2.1. 4773 Sayılı Kanun İle 1475 Sayılı İş Kanununda
Yapılan Değişiklikler 38
4.3.2.2. 4773 Sayılı Kanunun Oluşum Sürecindeki
Gelişmeler 41
4.3.3. 4857 Sayılı İş Kanunu Dönemi 48
4.3.3.1. 4857 Sayılı İş Kanununun Temel Felsefesi 48
4.3.3.2. 4857 Sayılı İş Kanunu′nda İş Güvencesi Sağlayan
Hükümler 51
4.3.3.3. 4857 Sayılı İş Kanunu′ndaki İş Güvencesi
Hükümlerine Yönelik Eleştiriler 53
5. İŞ GÜVENCESİNİN ETKİ ALANLARI
5.1. İş Güvencesinin Ülke Ekonomisi Üzerindeki Etkileri 63
5.1.1. İş Güvencesinin İstihdama Etkisi 63
5.1.2. İş Güvencesinin Kayıtdışı Ekonomiye Etkisi 69
5.1.3. İş Güvencesinin İşsizliğe Etkisi 74
5.2. İş Güvencesinin İşletmeler Üzerindeki Etkileri 78
5.2.1. İş Güvencesinin İşçiler Üzerindeki Etkileri 78
5.2.1.1. İş Güvencesinin Bireysel İş İlişkilerine Etkisi 79
5.2.1.2. İş Güvencesinin Toplu İş İlişkilerine Etkisi 81
5.2.2. İş Güvencesinin İşverenler Üzerindeki Etkileri 83
5.2.2.1. İşverenin Yönetim Hakkına Etkileri 83
5.2.2.2. İşletme İktisadına Etkileri 86
5.3. İş Güvencesinin Hukuki Etkileri 89
5.3.1. İş Güvencesi ile Kıdem Tazminatı İlişkisi 89
5.3.2. İş Güvencesi ile İşsizlik Sigortası İlişkisi 91
6. SONUÇ 97
KAYNAKÇA 99
İş sözleşmelerinin işveren tarafından sona erdirilmesi, ekonomik ve sosyal boyutları nedeniyle iş hukukunun en duyarlı konularından birini teşkil etmektedir. Çünkü çağdaş iş hukukunun ve sosyal devlet anlayışının temel amaçlarından biri de, çalışma istek ve ihtiyacında olan bireyin geçerli bir neden olmaksızın yaşamlarının odak noktası olan ilerini kaybetmesinin önüne geçebilmektir.
Ülkemizde 199O′lı yıllardan bu yana yaşanan bir dizi ekonomik kriz neticesinde binlerce işçinin iş sözleşmeleri feshedilmiş, mevcut işlerini koruyabilenlerin de çalışma koşulları bir hayli ağırlaştırılmıştır. Bu şartlar altında ülkemiz için çok daha fazla önem kazanan ve gelişmiş ülkelerde yaygın olarak uygulanan iş güvencesi sistemi, bilindiği üzere 15 Mart 2003 tarihinde yürürlüğe girerek iş hukukumuzdaki yerini almıştır.
İş güvencesi sistemi, doğuracağı sonuçların önemi bakımından henüz kanun tasarısı aşamasındayken iş yaşamındaki tarafların gündemine gelmiş ve çokça tartışılmıştır. İşçi ve işveren örgütleri, iş güvencesinin mevzuatımızda yer almasıyla birlikte yaşanacak değişime hazır olmak anlamında, bir yandan verdikleri eğitimlerle üyelerini bilinçlendirmeye çalışmış, öte yandan da sistemin sonuçlarından olumsuz etkilenmemek üzere politika ve uygulamalarını revize etmeye başlamıştır.
Bu çalışmada yasal ve uygulamaya yönelik birçok boyutu mevcut olan iş güvencesi sisteminin öncelikle doğuşu, gelişimi ve mevzuatımıza giriş süreci aktarılmış, sonrasında ise çalışma hakkı ile sözleşme özgürlüğü arasında nasıl bir denge kurması gerektiği ve tarafların karşılıklı çıkarlarını ne yönde etkilediği incelenmeye çalışılmıştır.
Bu çalışmayı sonuçlandırmamda görüş ve düşünceleri ile katkıda bulunan hocalarım Prof. Dr. Müjdat Sakar, Prof. Dr. Ahmet Selamoğlu ve danışman hocam Yard. Doç. Dr. Özgür Müftüoğlu′na, ayrıca bu çalışmanın kitap haline dönüştürülmesinde emeği geçen Adalet Yayınevinin değerli yönetici ve çalışanlarına teşekkür eder, çalışmanın tüm ilgililere yararlı olmasını dilerim.
İstanbul, 2006
İlker Ağer
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR III
TABLO LİSTESİ V
1. GİRİŞ :* 1
2. İŞ GÜVENCESİ KAVRAMI, DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 3
2.1. İş Güvencesi Kavramı 3
2.2. İş Hukukunda İş Güvencesinin Yeri ve Önemi 6
2.3. İş Güvencesinin Doğuşu ve Tarihsel Gelişimi 9
2.3.1. Ekonomik Liberalizm ve İş Hukukunun Doğuşu 9
2.3.2. Devletin Çalışma Yaşamına Müdahalesi ve Sosyal
Devletin Ortaya Çıkışı 10
2.3.3. Küreselleşmenin Çalışma Yaşamına Etkileri 12
3. İŞ GÜVENCESİNİN ULUSLARARASI KAYNAKLARI
3.1. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 18
3.2. Uluslararası Çalışma Örgütü ve Asgari Normlar 18
3.3. Avrupa Birliği ve İş Güvencesi 21
3.3.1. Avrupa′nın Bütünleşme Sürecinde İş Güvencesinin
Gelişimi 21
3.3.2. AB′nin İş Güvencesine Bakışı 23
3.3.3.
4. İŞ GÜVENCESİNİN ULUSAL KAYNAKLARI
4.1. Anayasadaki Düzenlemeler 30
4.2. Sendikalar Kanunundaki Düzenlemeler 31
4.3. İş Kanunlarındaki Düzenlemeler 33
4.3.1. 3008 Sayılı İş Kanunu Dönemi 33
4.3.2.1475 Sayılı İş Kanunu Dönemi 35
4.3.2.1. 4773 Sayılı Kanun İle 1475 Sayılı İş Kanununda
Yapılan Değişiklikler 38
4.3.2.2. 4773 Sayılı Kanunun Oluşum Sürecindeki
Gelişmeler 41
4.3.3. 4857 Sayılı İş Kanunu Dönemi 48
4.3.3.1. 4857 Sayılı İş Kanununun Temel Felsefesi 48
4.3.3.2. 4857 Sayılı İş Kanunu′nda İş Güvencesi Sağlayan
Hükümler 51
4.3.3.3. 4857 Sayılı İş Kanunu′ndaki İş Güvencesi
Hükümlerine Yönelik Eleştiriler 53
5. İŞ GÜVENCESİNİN ETKİ ALANLARI
5.1. İş Güvencesinin Ülke Ekonomisi Üzerindeki Etkileri 63
5.1.1. İş Güvencesinin İstihdama Etkisi 63
5.1.2. İş Güvencesinin Kayıtdışı Ekonomiye Etkisi 69
5.1.3. İş Güvencesinin İşsizliğe Etkisi 74
5.2. İş Güvencesinin İşletmeler Üzerindeki Etkileri 78
5.2.1. İş Güvencesinin İşçiler Üzerindeki Etkileri 78
5.2.1.1. İş Güvencesinin Bireysel İş İlişkilerine Etkisi 79
5.2.1.2. İş Güvencesinin Toplu İş İlişkilerine Etkisi 81
5.2.2. İş Güvencesinin İşverenler Üzerindeki Etkileri 83
5.2.2.1. İşverenin Yönetim Hakkına Etkileri 83
5.2.2.2. İşletme İktisadına Etkileri 86
5.3. İş Güvencesinin Hukuki Etkileri 89
5.3.1. İş Güvencesi ile Kıdem Tazminatı İlişkisi 89
5.3.2. İş Güvencesi ile İşsizlik Sigortası İlişkisi 91
6. SONUÇ 97
KAYNAKÇA 99