Türk Hukukunda Kadın İşçilerin Sosyal Güvenliği
Türk Hukukunda Kadın İşçilerin Sosyal Güvenliği
Ebru Pakin AKIN
Sayfa Sayısı
:
167
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
2005
ISBN NO
:
9758654888





SUNUÅž Anayasamızın 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyetinin bir sosyal hukuk devleti olduÄŸu öngörülmüÅŸtür. Bir ülkede sosyal devletin gerçekleÅŸmesinin en önemli koÅŸullarından biri de yine anayasanın 60. maddesinde ifade edildiÄŸi gibi herkesin sosyal güvenlik hakkına sahip bulunmasıdır. Aynı ÅŸekilde, bir ülkede sosyal güvenliÄŸin yatay ve dikey düzeyde geldiÄŸi aÅŸama, o ülkenin çaÄŸdaÅŸlaÅŸma yarışında bulunduÄŸu yerin göstergelerinden biridir. Ne yazık ki bu konuda henüz yeteri kadar baÅŸarılı olduÄŸumuz ileri sürülemez. Türkiye\′nin ulusal gelirinden sosyal güvenliÄŸe ayırdığı pay, Avrupa BirliÄŸi ülkelerinin ayırdığı payın çok gerisindedir. Bu baÄŸlamda kadın iÅŸçilerin hem iÅŸgücünün fiziki açıdan nispeten güçsüz kesimini oluÅŸturmaları hem de analık durumları nedeniyle sosyal güvenliklerinin saÄŸlanması özel bir önem taşımaktadır. Konunun taşıdığı öneme karşın sosyal güvenlik hukuku öÄŸretimizde kadın iÅŸçilerin sosyal güvenliÄŸi ayrı bir monografinin/ kitabın konusunu oluÅŸturmamıştır. Esasen genel olarak da öÄŸretimizde sosyal güvenlik hukukuna bugüne kadar hak ettiÄŸi deÄŸerin verildiÄŸi söylenemez. Söz konusu eksikliÄŸin giderilmesine kendi açımızdan bir ölçüde de olsa katkıda bulunmak amacıyla kürsümüzde lisans üstü çalışmaların sosyal güvenlik alanına da yöneltilmesine özen gösterilmektedir. Bu nedenlerle lisans üstü öÄŸrencilerimizden Ebru Pakin Akın önerimiz üzerine \"Türk Hukukunda Kadm İşçilerin Sosyal GüvenliÄŸi\" konusunu yüksek lisans tezi olarak incelemeyi kabul etmiÅŸtir. Tezin oluÅŸum sürecinde yakından izlediÄŸim ÅŸekilde, Yargıtay 10. Hukuk Dairesi tetkik hakimi olarak yoÄŸun bir çalışma temposu içinde olmasına karşın, Akm konuyu bilimsel bir merakla ele almış, üstün bir çaba göstermiÅŸ ve karşısına çıkan hukuki sorunların üzerine gitmekten çekinmemiÅŸtir. Tüm sosyal güvenlik yasalarımızdaki kadınlara özgü düzenlemeleri incelemiÅŸ, bu yasalar arasındaki farkları sergilemiÅŸ, sosyal güvenlik sistemimizin bu konudaki aksaklıklarını baÅŸarıyla ortaya koymuÅŸtur. Kitabın katkı niteliÄŸi taşıyan yönlerinden biri, konu ile ilgili hemen hemen tüm öÄŸreti görüÅŸleri ile yargı kararlarına yer verilmiÅŸ olmasıdır. İncelemede söz konusu görüÅŸlerin ve kararların sergilenmesi ile yetinilmemiÅŸ, bu konulara eleÅŸtirel açıdan yaklaşılmış, bunlar düzgün bir Türkçe ile bilimsel deÄŸerlendirmelere tabi tutulmuÅŸtur. Kitapta, Akın tarafından yapılması gereken yasa deÄŸiÅŸiklikleri konusunda çok isabetli önerilerde bulunulmaktadır. İnceleme, sosyal güvenlikte norm ve standart birliÄŸinin söz konusu olduÄŸu, bu konuda yasa tasarılarının hazırlandığı günümüzde söz konusu çalışmalara kendi açısından katkıda bulunacak bir nitelik taşımaktadır. Ebru Pakin Akın, bu önemli konuyu ülkemizde ilk kez kitap düzeyinde ele alan elimizdeki çalışmasıyla sosyal güvenlik hukuku öÄŸretisine deÄŸerli bir katkıda bulunmuÅŸtur. Umudumuz, sosyal güvenlik hukuku alanında yazılacak yeni monografilerle bu alandaki literatürün hak ettiÄŸi zenginliÄŸe kavuÅŸmasıdır. Mayıs 2005 Prof. Dr. Sarper SÜZEK GİRİŞ Çalışma iliÅŸkilerinde kadınların varlıkları v.e katkıları gün geçtikçe artmış ve erkeklerinkine yaklaÅŸmıştır. Gerçekten de son verilere göre Türkiye\′deki yaklaşık 26 milyon çalışanın 10 milyonunu kadınlar oluÅŸturmaktadır. Bu durumun özellikle ekonomik zorunluluklardan kaynaklandığı dikkate alınırsa, kadınların çalışma süreci içinde karşılaÅŸtıkları riskler için güvence altına alınmalarının ne denli büyük önem arz ettiÄŸi daha da iyi anlaşılacaktır. Hukukumuzdaki pozitif düzenlemelerde kadınlar, genellikle erkeklerle aynı hükümlerle güvence altına alınmaya çalışılmaktadır. Ancak tarihsel süreç sonunda gelinen aÅŸamada kadınların, fiziksel özellikleri sebebiyle farklı düzenlemelerle korunmaları gerektiÄŸi anlaşılmış ve bu yönde hükümler getirilmeye baÅŸlanmıştır. Çalışmamızın amacı, genel olarak \"kadın iÅŸçi\" ÅŸeklinde ifade ettiÄŸimiz çalışan kadınlar hakkında sosyal güvenlik mevzuatında yer alan özgün düzenlemeleri ortaya koymak, farklı sosyal güvenlik kurumları kapsamında norm birliÄŸi amacına aykırılıklar da dahil olmak üzere sorunları belirlemek, böylece çözüm yolları araÅŸtırılmasında kolaylık saÄŸlamaktır. Çalışmanın sistematiÄŸinde, tümüyle kadınlara özgü olmasa da, genellikle kadınların karşılaÅŸabilecekleri durumlara iliÅŸkin düzenlemelerin incelenmesi de kapsama dahil edilmiÅŸtir. ÖrneÄŸin büyük ölçüde paralel düzenlemelere konu olsalar da hak sahiplerine iliÅŸkin hükümler, kadınlarla ilgili olarak ele alınmıştır. Zira 2003 yılı sonu itibarıyla Sosyal Sigortalar Kurumu bünyesinde hak sahibi olarak aylık ya da gelir alan eÅŸler- den yaklaşık olarak 13.000\′i erkek iken 618.000\′i kadın, yine çocuklardan 100.000\′i erkek iken 312.000\′i kız, anne-baba olarak aylık alanlardan 3.000\′i baba iken 8.000\′i anne\′dir. Aynı oranlama büyük oranda BaÄŸ-Kur ve Emekli Sandığı açısından da geçerlidir. Dolayısıyla esasen ortak düzenleme olarak kabul edilse de bazı hükümlerin gerçek muhatabını kadınlar oluÅŸturmaktadır. Çalışmamız dört bölümden oluÅŸmaktadır. Birinci bölümde, Sosyal güvenlik kurumları ve kurumların ilgili temel kanunları çerçevesinde, genel olarak sosyal güvenlik hukuku süjesi anlamında \"kadın sigortalı\" olarak ifade ettiÄŸimiz kadınlarımız yer almaktadır. Ayrıca bu bölüm, sigortalıların yakınları ve ölümleri halinde hak sahipleri olarak düzenlemelere konu olan kadınları da kavramsal olarak açıklamaya çalışmaktadır. İkinci bölümde Sosyal Sigortalar Kanunu ve Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamında, üçüncü bölümde BaÄŸ-Kur Kanunu ve Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamında, dördüncü bölümde ise Emekli Sandığı Kanunu kapsamında, ilk bölümde kavramsal olarak belirlemeye çalıştığımız kadınlara özgü veya genellikle kadınlara uygulanması söz konusu olan düzenlemeler ortaya konulmaya çalışılmıştır. TÜRK HUKUKUNDA KADIN İŞÇİLERİN SOSYAL GÜVENLİĞİ İÇİNDEKİLER Önsöz V Sunu .VII İçindekiler IX Kaynakça XVII Kısaltmalar XXV GiriÅŸ XXIX BİRİNCİ BOLUM KADIN SİGORTALI KAVRAMI § 1. Kadın İşçi Kavramı 1 § 2. Kadın Sigortalı ve Kadın İştirakçi Kavramı I. Genel Olarak 6 II. Sosyal Sigortalar Kanununda Kadın Sigortalı 6 1. Zorunlu Sigortalılık 6 2. İsteÄŸe BaÄŸlı Sigortalılık 14 IH. Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununda Kadın Sigortalı ..16 IV. BaÄŸ - Kur Kanununda Kadın Sigortalı 17 V. Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununda Kadın Sigortalı 21 VI. Emekli Sandığı Kanununda Kadın İştirakçi 24 § 3. Sigortalı ve İştirakçi Yakını Kadın ile Hak Sahibi Kadın Kavramları 27 İKİNCİ BÖLÜM SOSYAL SİGORTA KANUNLARINDA SİGORTALI KADINLARA YAPILAN YARDIMLAR § 4. 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununda 31 I. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası 32 1. Genel Olarak 32 2. Emziren Kadın Sigortalının İş Kazası 35 3. Emziren Kadın Sigortalıya SaÄŸlanan Sigorta Yardımları 39 A. Parasal Yardımlar 39 B. SaÄŸlık Yardımları 45 4. Hak Sahibi Olarak Kadına SaÄŸlanan Sigorta Yardımları 47 A. Dul Kadına BaÄŸlanan Gelir 48 B. Kız ÇocuÄŸa BaÄŸlanan Gelir 49 C. Anaya BaÄŸlanan Gelir 52 D. Gelir ve Aylıkların BirleÅŸmesi 55 E. Gelirlerin Kesilmesi 56 F. Evlenme Yardımı 57 II. Hastalık Sigortası 57 1. Genel Olarak 57 2. Sigorta Yardımını Gerektiren Olay (Çocuk DüÅŸürme)... 58 3. Sigorta Yardımlarından Yararlanma Åžartlan 59 4. Sigorta Yardımlarından Yararlanacak Kadınlar 63 5. Sigorta Yardımları 67 A. Parasal Yardımlar (Geçici İş göremezlik ÖdeneÄŸi)... 67 B. SaÄŸlık Yardımları : .\\ 70 III. Analık Sigortası 72 1. Genel Olarak 72 2. Sigortalı Kadının ve Erkek Sigortalının Sigortalı Olmayan Karısının Analığı 75 3. Sigortalı NiteliÄŸinin Yitirilmesi Halinde Analık 77 4. Sigorta Yardımları 78 A. SaÄŸlık Yardımları 78 a. Gebelik Yardımı 78 b. DoÄŸum SaÄŸlık Yardımı 79 B. Parasal Yardımlar 81 a. Maktu Gebelik ve DoÄŸum Yardımı 81 b. Emzirme Yardımı 82 c. Geçici İş göremezlik ÖdeneÄŸi 82 IV. YaÅŸlılık Sigortası 88 1. Genel Olarak 88 2. Kadınlann YaÅŸlılık Aylığından Yararlanma Åžartlan... 89 3. Kadınların GeçiÅŸ Dönemi Özel Åžartları 91 4. Gelir ve Aylıkların BirleÅŸmesi 97 5. YaÅŸlılık Aylığının Kesilmesi , 97 6. Toptan Ödeme 98 A. YaÅŸlılık Toptan Ödemesi 98 B. Evlenme Toptan Ödemesi 99 V. Malûllük Sigortası 99 VI. Ölüm Sigortası 100 1. Genel Olarak 100 2. Hak SahipliÄŸi 101 3. Ölüm Aylığı 103 A.\"Aylığın BaÄŸlanması 103 a. Dul Kadına BaÄŸlanan Aylık 103 b. Kız ÇocuÄŸuna BaÄŸlanan Aylık 105 c. Anaya BaÄŸlanan Aylık 107 B. Gelir ve Aylıkların BirleÅŸmesi 110 C. Aylıkların Kesilmesi 111 4. Toptan Ödeme 113 5. Evlenme Yardımı 115 § 5. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununda I. YaÅŸlılık Sigortasında Kadınlar için YaÅŸlılık Aylığı Åžartları 118 II. YaÅŸlılık Sigortasında Kadınlar için GeçiÅŸ Dönemi Özel Åžartları 118 III. Toptan Ödeme 120 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BAÄž-KUR KANUNLARINDA SİGORTALI KADINLARA YAPILAN YARDIMLAR § 6. 1479 Sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve DiÄŸer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununda (BaÄŸ-Kur Kanunu) I. SaÄŸlık Sigortası 121 İçindekiler XIII 1. Genel Olarak 121 2. Kız Çocukları 122 3. Yardımlar ve Süresi 123 II. YaÅŸlılık Sigortası 124 1. Genel Olarak 124 2. Kadınların YaÅŸlılık Aylığından Yararlanma Åžartlan... 124 A. Tam YaÅŸlılık Aylığı ,.- 124 B. Kısmi YaÅŸlılık Aylığı 125 C. İleri YaÅŸlılık Aylığı 126 3. Kadınların GeçiÅŸ Dönemi Özel Åžartları 127 A. Tam YaÅŸlılık Aylığında 127 B. Kısmi YaÅŸlılık Aylığında 129 4. YaÅŸlılık Aylığının Kesilmesi 129 5. Toptan Ödeme 130 III. Ölüm Sigortası 130 1. Genel Olarak 130 2. Hak Sahibi Kadınlar 131 3. Ölüm Aylığı 131 A. Aylığın BaÄŸlanması 133 a. Dul Kadına BaÄŸlanan Aylık 133 b. Kız ÇocuÄŸuna BaÄŸlanan Aylık 134 c. Anaya BaÄŸlanan Aylık 136 B. Aylıkların BirleÅŸmesi 137 C. Aylıkların Kesilmesi 137 4. Toptan Ödeme 138 17.2926 Sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununda 139 DÖRDÜNCÜ BOLUM EMEKLİ SANDIÄžI KANUNUNDA İŞTİRAKÇİ KADINLARA YAPILAN YARDIMLAR § 8. 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanununda Kadınlara Özgü Haklar I. İştirakçi ve Yakını Olarak 144 1. SaÄŸlık Yardımları 144 A. Yararlanma Hakkı Olanlar 145 a. İştirakçi Olarak ;... 145 b. İştirakçi Yakını Olarak 145 B. SaÄŸlık Yardımlarının Kapsamı 146 a. İştirakçi Bakımından 146 b. İştirakçi Yakını Bakımından 147 c.Tüp Bebek Tedavisi 148 d. DoÄŸum Giderleri 148 2. Aile Yardımı ÖdeneÄŸi 148 3. DoÄŸum Yardımı ÖdeneÄŸi 149 4. Emeklilik Aylığı 150 A. Genel Olarak 150 B. Kadınların Emeklilik Aylığından Yararlanma Åžartları 150 C. Kadınların GeçiÅŸ Dönemi Özel KoÅŸullan 152 II. Hak Sahibi Olarak 154 1. Dul Yetim Aylığından Yararlanma Åžartları 155 2. Dul Kadına BaÄŸlanan Aylık 157 3. Kız ÇocuÄŸuna BaÄŸlanan Aylık 158 4. Anaya BaÄŸlanan Aylık 160 5. Aylıkların BirleÅŸmesi 160 6. Aylıkların Kesilmesi 161 7.Toptan Ödeme ve İkramiye 162 8. Evlenme İkramiyesi 163 Sonuç 165