Yeni Türk Ticaret Kanununa Göre Ticaret Şirketlerinin Birleşmesi

                                                    GÄ°RÄ°Åž

Åžirketler hukukunda, ÅŸirket birleÅŸmeleri konusu, yeni TTK ile önemli ölçüde yeniden düzenlendi. Yeni TTK'nun kabul edildiÄŸi 01.07.2012 tari­hinden bu yana, ÅŸirket birleÅŸmeleri konusunda kapsamlı bir eser yayın­lanmadı.

Ticari yaÅŸamda, ÅŸirketlerin büyüme stratejilerinin başında birleÅŸme ve satın almalar gelir. Özellikle büyüme kapasitesine sahip pazarlarda, ÅŸir­ketlerin yalnız başına rekabet edebilme ÅŸansları güçlü deÄŸildir. Bu ne­denle de ya baÅŸka bir ÅŸirketle birleÅŸip rekabet gücünü artırırlar ya da doÄŸ­rudan doÄŸruya baÅŸka bir ÅŸirketi satın alırlar. Bu iÅŸlemlerin ekonomik bo­yutuna çarpıcı bir örnek vermek gerekirse Dünyada 2000 yılma kadar 2,8 trilyon Euro deÄŸerinde bir Pazar oluÅŸmuÅŸ,2010 yılında Türkiye'de 29 mil­yar dolar düzeyine ulaÅŸan ÅŸirket birleÅŸme ve satın alma iÅŸlemi gerçekleÅŸ­miÅŸtir.

BirleÅŸme ve satın alma kavramları genellikle bir arada kullanılmakla birlikte yapılması gereken iÅŸlemler ve sonuçlan açısından önemli farklı­lıklar vardır. Bizim ele aldığımız ÅŸirket birleÅŸmeleri, son yıllarda ülke­mizde önemli bir ÅŸirket operasyonu olarak yerini almıştır. Åžirket birleÅŸme­leri, birleÅŸme öncesi ve sonrasında birçok hukuki iÅŸlem gerektiren, ol­dukça karmaşık bir süreci içermektedir.

  Türk hukukunda ÅŸirket birleÅŸmelerine iliÅŸkin olarak birçok kanunda deÄŸiÅŸik düzenlemeler vardır. Bu baÄŸlamda, TTK m.134 ila 193 arasında, birleÅŸme, bölünme ve tür deÄŸiÅŸtirme hükümlerine yer verilmiÅŸtir. Öte yan­dan, 6362 sayılı SPKa, 1163 sayılı KoopK, 4054 sayılı RKHK, 5520 sayılı KVK, 193 sayılı GVK ve diÄŸer bazı kanunlarda birleÅŸmeye iliÅŸkin düzen­lemeler olduÄŸunu görmekteyiz.   6102 Sayılı yeni TTK ile 6762 sayılı eski TTK ile karşılaÅŸtırıldığında ÅŸirket birleÅŸmelerinin yeni Kanunda çok daha ayrıntılı düzenlendiÄŸi gö­rülecektir. Eski TTK'da birleÅŸmeye iliÅŸkin hükümler, Åžirketler Hukuku  Genel hükümleri (Eski TTK m.146-151) ve Anonim Åžirketler Faslında (m.451-452) düzenlenmiÅŸti ve bu düzenlemeler arasında uyumsuzluk mevcuttu. Yeni TTK'da ise ÅŸirket birleÅŸmeleri, belirli bir ÅŸirket türünü gö­zetmeden tüm ÅŸirketleri kapsayacak biçimde genel olarak düzenlenmiÅŸtir. Nitekim TTK'nun 134/l.maddesinde ifade edilen "Ticaret ÅŸirketlerinin bir­leÅŸmelerine, bölünmelerine ve tür deÄŸiÅŸtirmelerine 134 ila 194.maddeler uygula­nır" hükmü, bahse konu maddelerin belirli bir ÅŸirket türüne deÄŸil tüm ÅŸir­ketlere uygulanacağına amirdir. Öte yandan aynı maddenin 2.fıkrasmda yer alan "DiÄŸer kanunların, bu Kanunun 135 ila 194.maddelerine aykırı olma­yan hükümleri saklıdır" hükmü ile esasen diÄŸer tüm kanunlardaki düzenle­melerde yer alan ve bu Kanuna aykırılık taşıyan hükümlerin yürürlükten kaldırıldığı ifade edilmiÅŸtir.  

Avrupa Ekonomik TopluluÄŸunun temel hukuki dayanağı olan 1957 tarihli Avrupa Ekonomik TopluluÄŸunu Kuran AntlaÅŸma (Roma AntlaÅŸ-ması)'nm 3.Ana BaÅŸlığı (TITLE 3) "KiÅŸilerin, Hizmetlerin ve Sermayenin Serbestçe Dolaşımı" altında 2.Bölümde "Åžirket Kurma Hakkı" (The Right of Establishment) düzenlenmiÅŸtir. "Åžirket Kurma Hakkı" Bölümünde, m.54/3g bendinde "Üye Devletlerin 58.maddenin ikinci fıkrası anlamında hem bahse konu ÅŸirket (halka açık anonim ortaklıklar) ortaklarının hem de üçüncü kiÅŸilerin menfaatlerini korumak amacıyla talep ettikleri güven­celeri koordine etmek" ÅŸeklinde ifade edilebilecek bir ilke benimsenmiÅŸtir. Bu ilke ışığında düzenlenen 1978 tarihli Üçüncü Yönerge ile "ÅŸirket birleÅŸ­melerinin" Topluluk bünyesinde hukuki zemini tesis edilmiÅŸtir. TTK tas­lağı hazırlanırken de, söz konusu Yönerge ile 2004 tarihli Ä°sviçre BirleÅŸme Kanunu'nda yer alan hükümler büyük bölümüyle aynen alınmıştır. Dola­yısıyla yeni TTK'daki ÅŸirket birleÅŸmelerine iliÅŸkin düzenlemeler esas itiba­riyle AB ve Ä°sviçre Hukuku kaynaklıdır.

6102 sayılı yeni TTK ile ticaret hukukumuza birçok ilke yerleÅŸmiÅŸtir. Bunlardan en önemlisi kanaatimce "kurumsal yönetim" ve bu ilkenin zo­runlu kıldığı "ÅŸeffaflık, adillik, hesap verilebilirlik ve sorumluluk" esasla­rıdır. Söz konusu ilkelerden "hesap verilebilirlik", özellikle TTK'nun ilk kabul edilen ÅŸekliyle birleÅŸme hukukunda da belirgin olarak kendini gös­termekte idi. Kanunun 2011 yılındaki ilk düzenlemesinde yer alan dene­tim ve hesap verilebilirlik ilkeleri, 2012 yılında 6335 sayılı Kanun ile yapı­lan deÄŸiÅŸikliklerle önemli ölçüde ortadan kaldırılmıştır. Bu deÄŸiÅŸiklikler maalesef Kanunun ruhunu zedelemiÅŸ ve özellikle iÅŸlem denetçiliÄŸinin kal­dırılmasıyla birlikte bir bütünün tamamlayıcı parçalarından birisi yok edilmiÅŸtir. BirleÅŸme hukukunda, 2011 yılında kabul edilen TTK'nun "Bir­leÅŸme SözleÅŸmesi ve BirleÅŸme Raporunun Denetlenmesi"ne iliÅŸkin 148.maddesinin, 6335 sayılı Kanun ile kaldırılmasının büyük bir hata ol­duÄŸu düÅŸünülmektedir.

  Çalışmamızda ÅŸirket birleÅŸmelerini mümkün olduÄŸu kadar hukuki boyutuyla sınırlandırmaya gayret ettik. Bununla birlikte hukuki boyutu sadece TTK'daki hükümlerle sınırlandırmak mümkün deÄŸildir. BirleÅŸme­nin, rekabet hukuku ve vergi hukuku ile yakından ilgisi vardır.  

Çalışmamız toplam üç bölümden oluÅŸmaktadır. Birinci Bölümün Bi­rinci Kısmında, genel olarak birleÅŸme hukukunun esasları, bu baÄŸlamda, birleÅŸmeye iliÅŸkin kavramlar, birleÅŸmenin amaçlan, çeÅŸitleri ve birleÅŸme ilkeleri ele alınmıştır. Ä°kinci Kısımda ise, birleÅŸmeye hâkim olan ilkelere yer verilmiÅŸtir.

ikinci Bölümün Birinci Kısmında, birleÅŸme sürecinin ilk aÅŸaması olan birleÅŸme öncesi süreç incelenmiÅŸtir. Bu süreçte tarafların yükümlülükleri ve sözleÅŸme öncesi görüÅŸmelerden doÄŸan sorumluluk (culpa in contra-hendo sorumluluk) ele alınmıştır. Ä°kinci Kısmında ise birleÅŸme sürecinin birleÅŸme iÅŸlemlerine iliÅŸkin kısmı incelenmiÅŸtir.

Üçüncü Bölümde, birleÅŸmeye iliÅŸkin diÄŸer hususlar, bu çerçevede, ko­laylaÅŸtırılmış birleÅŸme, halka açık anonim ortaklıklarda birleÅŸme, birleÅŸ­menin rekabet hukuku ve vergi boyutları ele alınmıştır. Son olarak, dün­yada birleÅŸme operasyonlarına ve mukayeseli hukukta birleÅŸmeye iliÅŸkin düzenlemelere yer verilmiÅŸtir.

Sonuç Bölümünde ise, çalışmanın çeÅŸitli kısımlarında dile getirilen ve daha iyiyi arama çabasının sonucu olan önerilere yer verilmiÅŸtir.